Denizcilik Sergüzeşti

Sergüzeşt’in kelime anlamını araştırdığımızda, “Macera” sözcüğüyle karşılaşırız. Macera ise, içinde tehlike barındıran, heyecan verici ilginç olay veya olaylar zinciri, avantür, sonucu belirsiz, cesur, riskli girişim, serüven olarak tanımlanabilir. Bu nedenle, eski çağlardan bu yana denizcilik ve deniz ticareti maceraperestlerin göze aldığı bir meslek. Deniz seyahatini tercih edenleri de bu kategoriye sokmak doğru olur.

Denizcilik şans, talih, kader, kısmet gibi kelimelerle kendini ifade edebilen bir meslek. Tekne güvenli bir limandan demir alıp uzaklaşmaya başladıkça, tüm personel geride bırakmış olduklarının ve sergüzeşt’in etkisiyle, bu manevi kavramların çokça akla geleceği farklı bir psikolojiye bürünür. Bu macera, teknenin içindeki insan topluluğu tarafından takım ruhuyla yönetilmesi gereken, mesleki kariyer, bilgi, görgü ve kazanımların ötesinde, şansın, kaderin, kısmetin yanlarında olmasını arzulandıkları bir paylaşımdır. Altının su, üstünün hava olduğu bir teknede yaşayan insanoğlunun manevi olgulara ihtiyacı vardır. Maneviyatı güçlü olan kişi kolay pes etmez, çıkardığı iş verimli olur.

Asırlar boyu denizcilik bu ifadelerin ışığında bir kadercilik içinde gelişti, cesur denizcilerin karşılaştığı zorluklar, deniz kazaları, bir mezarı olmadan balıklara yem olmak, eşyanın tabiatı, denizciliğin doğal bir sonucu olarak kabul edildi.

Aşağıdaki, her biri üzerine sayfalarca yazı yazılabilecek, birkaç atasözü ve deyiş bize deniz, denizcilik ve denizciler hakkında fikir verebilir;

• Üç tür insan vardır: Hayatta olanlar, ölü olanlar ve denizde olanlar
• Tanrı denizcilere yardım eder ancak kaptan hala dümende olmalıdır
• En iyi kaptanlar hep karadadır
• Kötü şeyler denizde olur
• Limanın nerede olduğunu bilmeyen denizci için rüzgârın nereden estiği fark etmez
• Yelken insan yapısı, gücü ise ilahidir
• Rüzgarın yönünü değiştiremezsen, yelkenini ona göre ayarla
• Durgun denizler, yetenekli denizciler yetiştirmez
• Kıyıya yakın da olsanız halen denizdesiniz
• Gemi battıktan sonra ne yapılacağını söyleyen çok olur
• Deniz sakin olduğunda her gemide iyi bir kaptan vardır
• Sakin bir denizde herkes kaptan kesilir
• Her fırtına için bir liman vardır
• Denizcilikte kazayı önlemek yaraları sarmaktan iyidir
• Deniz yanlış yaptığınız her şeyi bulur
• Teknedekiler gökyüzüne bakarken, karadakiler yere bakarlar
• Sadece yolcular ve aptallar seyirde içerler
• Kötü bir fırtınada da olsan ufukta hala güneşi görebilirsin
• Zaman ve Gelgit kimseyi beklemez
• Bir denizci hem gemisinin kurtarıcısı, hem de ailesinin umut kapısıdır
• Deniz kudurduğu zaman sakin kalan denizci her zaman kazanır 
• Deniz ve denizciler aynı yabancı bir şarkı gibidirler, dinleyeni çok ama anlayanı yok
• Gemi batıyor bile olsa suda ne olduğunu bilmeden atlama
• Denizcilerin dünyası iki yerdedir. Birisi karadaki dünyası, diğeri denizdeki dünyadır
• Kendi gemisine kaptanlık etmeyen, vardığı limana şaşmamalıdır

Cesur, maceraperest, hedefleri olan, yatırımcı, zorluklara göğüs germekten korkmayan, atılımcı, ölümü kader olarak gören, gözü pek insanların giriştiği deniz sergüzeştleri, denizin bitmez tükenmezliği, tanınmazlığı ve bilinmezliğine rağmen ya başarılı olup tatminkar veya tatminlerin üzerinde çeşitli kazançlar sağlanır, ya da onarılması mümkün olmayan zararlar ve can kayıplarıyla bu defalık hüsranla son bulur. Bu defalık diyorum, çünkü denizci hayatta olduğu sürece hedefe ulaşmak için denemeye devam eder. Yaşamı sona eren denizcinin hedefi hayatta kalanlar için çetin bir mirastır.

Başlangıçta kıyıdan fazla açılmadan, kürek ve yelken ile yürütülen, küçük teknelerin kullanıldığı dönemlerde, denizin insanoğlu için nispeten daha az riskli olduğu düşünülebilir. Ancak, kapsamlı düşünüldüğünde, o çağlarda gerçek koşullar öngörülemeyen, karanlık, kalıcı tehlikeler barındırıyordu ve deniz yolculukları son derece yıkıcı ve trajikti. Kötü hava ve deniz koşullarına ilaveten korsanlık son derece yaygındı. Korsanlık denince, akla yalnız beyaz perdede canlandırılan sempatik karakterler gelmemeli. Bunlar mal ve cana kasteden, kanun tanımaz, acımasız, zalim, hunhar, katil kişilerin meslek edindiği, çeteleşmiş, gasp, yağma ve hırsızlık mekanizmalarıdır (https://bunkerist.com/deniz-korsanlari/) . 

Doğa kendi gücüyle, ilkel, idare edilmesi güç, kullanışsız ve hantal gemileri, rüzgar, akıntı gibi tabii etmenlerle istediği yöne sürüklerdi. Batma, çatma ve karaya oturma, özellikle fırtınalardan sonra sıklıkla görülen olaylardı.

Denizciler, kötü hava ile mücadele etme konusunda yeterli imkanlara sahip değillerdi. Yolcular ve hacimli yükler güvertede açıkta bulunur, gemiler emniyet sınırlarının çok ötesinde yüklenirdi. Denizciler mesleki açıdan pek az bilgiye sahipti. Daha ziyade tecrübe, cesaret, yetenek, sezgi, güç, kabiliyet gibi, akademik olmayan, Allah vergisi donanımlara sahiptiler. Fırtınalar ve dalgalarla boğuşurken çok iptidai yöntemler uygulanırdı. Örneğin, acil bir tehlike halinde gemideki yük, donanımlar ve hatta kumanya denize atılarak gemi hafifletilmeye çalışılırdı. Denize atma kararı en yetkili, tecrübeli kişi tarafından verilirdi. Bu kişi herkesi dinler, ya çoğunluğun isteğine uygun bir karar verir, ya da kendi verdiği kararı uygulardı. 

Romalılar, Rodoslu denizcilerin yöntemlerini benimseyerek “Lex Rhodia De Jactu” belgesinde, eğer bir yük denize atılacaksa, kaybın gemi sahibi ve yük sahibi tarafından paylaşılacağı kuralını geliştirdiler. Aynı düzenleme günümüzün modern deniz kanunlarında da “Müşterek Avarya” olarak bilinir.