Ana sayfa » Standard Oil ve John D. Rockefeller: İlk ve En Zengin Petrol Kralı

Standard Oil ve John D. Rockefeller: İlk ve En Zengin Petrol Kralı

by BUNKERIST

John Davison Rockefeller, 8 Temmuz 1839’da New York, Richford’da bir çiftlikte doğdu. Babası William Avery Rockefeller (1810-1906), “Koca Bill” metresleri, ailesini terk ederek bitkisel ilaç satışı da dahil olmak üzere çeşitli işletmeler için uzun seyahatlere çıkmasıyla ünlüydü. Yine de, genç John’a hem para kazanma hem de harcama konusunda nasıl akıllı davranılacağını öğretti. Rockefeller’ın annesi Eliza Davison (1813-1889) dindar bir Hıristiyandı. Aileyi bir arada tutmaktan ve altı çocuğunu disiplin ve çalışkanlık duygusuyla yetiştirmekten sorumluydu. Ailesi birkaç kez doğu ABD’ye taşınmış olsa da John iyi okullara gitti, çalışkandı ve iyi bir eğitim aldı. Ohio, Cleveland’ın bir banliyösü olan Strongsville’de yaşarken, okulu bırakmaya ve bunun yerine iş alanında on haftalık bir üniversite kursu almaya karar verdi. 16 yaşında ailesini geçindirmek için bir kitapçıda işe girdi.

İlk Şirketi

1859’da başarılı bir şekilde petrol sondajı yapan ilk Amerikalı iş adamı Albay Drake olarak da bilinen Edwin Laurentine Drake’in  (29 Mart 1819 – 9 Kasım 1880) Pennsylvania, Oil Creek’te ünlü keşfini açtığı yıl, Rockefeller, Maurice Clark ile 4.000 dolarlık bir başlangıç ​​sermayesiyle bir toptan gıda işine girdi. Amerikan İç Savaşı sırasında, Rockefeller başarıyla işine devam etti ve Kuzey’in kölelik karşıtı ideallerine sempati duymasına rağmen savaşmadı; Rockefeller bunun yerine Birlik Ordusuna para bağışladı ve onun adına savaşması için yedek bir askeri güç için ödeme yaptı.

Rockefeller petrolün dev bir sanayiye dönüşeceğini öngörerek 1862 yılında şirketini satıp kimyager Samuel Andrews ile birlikte kolları sıvar. O dönemde insanlar aydınlatma için lambalarda balina yağı kullanılmaktadır. Petrolden damıtılan parafin oldukça pahalıdır üstelik aniden parladığı için tehlikeli bir aydınlatma yönetimidir. Onun yerine insanlar o zamanlar balina yağı kullanmaktadır fakat aşırı avlanma sonucu balinaların sayısı hızla azalmıştır. Balina yağının fiyatı git gide pahalılaşır.

O dönemki teknoloji ile petrol sondajı çok zor ve şans işiydi. Rockefeller petrol çıkarma işlemindeki riskleri ve masrafı görmüştür. Rockefeller üreticilerden petrolü satın alır. Kimyager Samuel Andrews ile birlikte petrolü çok ince bir şekilde damıtarak kerosen elde eder. Kerosen yanarken aniden parlamamaktır. Ve böylelikle artık lambalarda gaz yağı kullanılmaya başlandı.

Petrol giderek artan bir şekilde ana aydınlatma yakıtı olarak balina yağının yerini alıyordu ve Pennsylvania’nın Petrol Bölgesi patlama yaşarken, Rockefeller ve Clark, Clark’ın iki erkek kardeşi ve kimyager Samuel Andrews birlikte 1863’te Cleveland’da bir petrol rafinerisi kurdular. İki yıl sonra Rockefeller, Clark kardeşlerin hisselerini 72.500 dolara satın aldı. Rockefeller ve Andrews, hedeflerinin müşterilere istikrarlı ve kaliteli petrol akışı olduğunu ima ederek rafinerilerine Standard Works adını verdiler.

Gerçekten de Rockefeller, daha sonraları hatırlattığı gibi, petrol işini “daha büyük ölçekte” yapmayı planlamıştı. Oil City Pennsylvania’da bir ofis kurdular. 1866’da Rockefeller’ın küçük kardeşi William ona katıldı ve Cleveland’da başka bir rafineri inşa ettiler. Ancak bir yıl sonra, bu yeni rafineri Rockefeller ve Andrews tarafından absorbe edildi. Bu durum, Rockefeller kardeşler arasında hayatlarının geri kalanında acı bir ilişkiye yol açtı.

1867’de Henry Flagler ve Stephen Harkness, Rockefeller ve Andrews ile ortaklığa girdi. Bu, 1870 yılında Cleveland’da resmi olarak kurulan Standard Oil of Ohio’nun çekirdeğiydi. Flager, Rockefeller gibi, şirketin başarılarında hayati bir rol oynadı ve arkadaşlıklarını ünlü sloganıyla tanımladı: “İş üzerine kurulmuş bir dostluk, dostluk üzerine kurulmuş bir işten daha iyidir.”

“Standard Petrol İtibarı”

Standard Oil of Ohio, esas olarak bir alt şirketti ve riskli petrol arama ve sondaj işine dahil olmak istemedi. Bunun yerine ortaklar, Standard çatısı altında diğer petrol rafinerilerinin agresif bir “yatay entegrasyonuna” odaklandı.

Standard Oil “malum” Mahkeme savunmasında, kuzeydoğu ABD’de artan rafinerilerin kaotik işlere, gereksiz rekabete ve makul olmayan şekilde ucuz petrol fiyatlarına yol açtığını ve Standard’ın aslında emekleme döneminde olan petrol endüstrisini kurtardığını savundu. Ancak, şirketin petrol endüstrisini “standartlaştırması”, daha sonra etik olmadığı anlaşılan uygulamaları içeriyordu.

O günlerde, demiryolu şirketleri petrol varillerini rafinerilerden veya rafinerilere taşımak için rekabet içindeydiler. Standard, New York’taki Lake Shore Demiryolu ve Pennsylvania’daki Southern Improvement Company ile, kendi ürününü taşıyan trenlerin günlük minimum, belirli bir miktarda petrol sevk etmesini sağlayacak, ancak demiryolu şirketinin özel bir indirim uygulayacağı gizli anlaşmalar yaptı. Bu indirimler, Standard’ın petrolünü Petrol Bölgesi, Cleveland ve New York’taki rakiplerinden daha ucuz hale getirdi.

credit:wikipedia

Standard’ın genel planı ya rakiplerini satın almak ya da onları işsiz bırakmak ve böylece petrol piyasasını tekelleştirmekti. Şirket amaçlarına ulaşmak için rakiplerinin faaliyetlerini hassasiyetle takip etti, rekabet içinde olduğu bölgelerde ya yapay olarak daha ucuz petrol ürünleri sattı ya da bazılarının memnuniyetle kabul ettiği diğer rafinerilerin kendi girişimine iştirak etmesine müsaade etti.

1870’ler ve 1880’ler boyunca Standard, ABD’deki rafinerilerin, boru hatlarının, nakliye ve petrol pazarlamasının yaklaşık %90’ını kontrol ederek baskın şirket haline geldi. 1882’de, çok sayıda yan kuruluşunun ve hissedarının gücünü, dokuz mütevelli (Rockefeller ve diğer kurucu üyeler dahil) tarafından yönetilen Standard Oil Trust şeklinde konsolide etti. Trust’ın 700.000 hissesinden Rockefeller, 191,700’üne sahipti.

1885’te merkez New York’a taşındı.

Standard’ın uygulamalarına ve artan gücüne karşı protestolara yanıt olarak, Ohio Senatörü John Sherman, 1890’da Standard Oil Trust’ın feshedilmesini talep eden bir anti-tröst yasama eylemi başlattı. Yine de Rockefeller şanslıydı: iki yıl önce New Jersey, eyalet dışında faaliyet gösteren diğer şirketlerin hisselerini elinde tutarken büyük şirketlerin o eyalette faaliyet göstermesine izin veren bir yasa çıkardı. Rockefeller ve ortakları, Trust Standard Oil Company of New Jersey’i basitçe yeniden adlandırdı ve orada kaydettirdi.

Rockefeller’ın Mirası

1897’de Rockefeller, hayatının geri kalanında şirketteki çoğunluk hisselerini ve nüfuzunu elinde tutmaya devam etmesine rağmen, Standard’dan emekli oldu. Kırk yıllık emekliliği sırasında ticari faaliyetlerini diğer sektörlere de genişletti.

Bir yandan ise Rockefeller, genç bir çocukken bile hayır kurumları için hevesli bir bağışçıydı ve dünyanın en büyük hayırseverlerinden biri olarak biliniyor. Servetini 1890’da Chicago Üniversitesi’ni, 1901’de New York’ta Rockefeller Üniversitesi’ni kurmak için kullandı. 1913’te New York’ta kurduğu Rockefeller Vakfı, uluslararası alanda eğitim, sanat, bilim, sağlık ve gıda alanlarında araştırma ve hizmetin büyük bir destekçisi oldu.

Ida Tarbell, 1904’te The History of the Standard Oil Company’de ifşasını yayınladıktan sonra, Rockefeller’ın hayırsever faaliyetlerine hayran kalırken, adamı basitçe “para delisi” olarak tanımladı.

Rockefeller, 1864’te, 25 yaşındayken Laura Celestia Spelman (1839-1915) ile evlendi. Dört kızı ve bir oğlu (en küçükleri), ailenin işlerini devralan John Davidson Rockefeller, Jr. (1874-1960).

Rockefeller, 23 Mayıs 1937’de Florida, Ormond Beach’te 97 yaşında öldü ve evi olarak adlandırdığı ve ebeveynleri ve kardeşleri için bir ev, karısı ve çocukları için bir ev inşa ettiği Cleveland, Ohio’ya gömüldü.